GEKADER’in kuruluş öyküsünden bahseder misiniz? Buna göre gelecekte çok daha adından bahsettirecek bir kuruluş olarak düşünüyorum.
Bizler GEKADER olarak hem toplumu bilinçlendirmek hem de bu sektörde faaliyet gösteren saygın fabrika ve şirketleri tek bir çatı altında toplamak maksadıyla yola çıktık. İçişleri Bakanlığı kuruluş belgesi 11 Haziran 2021 tarihinde düzenlenen GEKADER- Geri Dönüşümcüler ve Geri Kazanımcılar Derneği’nin ilk olağan genel kurulu 05 Ağustos 2021’de yapılmış olup, Dernek bu tarihten sonra aktif olarak faaliyetlerini yürütmeye başlamıştır.
Derneğimiz gerek geri dönüşüm tesisi gerekse toplama ayrıştırma tesis lisanslarına sahip, Türkiye’nin kapasite ve cirosal büyüklük olarak önde gelen plastik geri dönüşüm işletmelerini temsil etmektedir.
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de görece yeni filizlenmeye başlayan plastik geri dönüşüm sanayi açısından Derneğimiz; yasalar ve mevzuata hassasiyetle riayet eden, iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri alınmış, modern teknolojiye sahip tesislerin kurumsal sesi olabilmek amacıyla faaliyet göstermektedir.
Türkiye’de 2020 yılında 31,5 milyon ton tehlikeli olmak üzere 105 milyon ton atık geri dönüştü. 2022 sonu itibarıyla yaklaşık olarak kaç milyon ton atık dönüşebilir? Bu atıkların geri dönüşüm olarak yüzde kaçı kullanılıyor
Türkiye ortaya koyduğu teknolojik yatırımlarıyla birlikte kapasitesi Avrupa ülkeleri ile yarışır bir durumdadır. Ülkemizde ne yazık ki geri dönüşüm bilinci bizlerin de istediği seviyede değil. Evlerde ve ofislerde ayrıştırmanın önemi her geçen daha da önem kazanıyor. Zira doğal kaynaklar artan nüfusa bağlı olarak yok oluyor. Dolayısıyla doğal kaynaklardan üretim yerine geri dönüşümden üretim yapmak durumundayız. Türkiye bugün “bottle to bottle” olarak tabir dilen “şişeden şişeye” üretim teknolojisine sahip durumdadır. Diğer taraftan orijinal ham maddenin önündeki üretim maliyetlerindeki artış, karbon salınım ve emisyonları dünyamızın geleceğini de tehdit ettiği bir aşikâr. Haliyle geri dönüşüm sektörü bu pencereden de baktığımızda dünyanın geleceğini korumak için kritik öneme sahip olduğunu görüyoruz. Geçmiş dönemlerde markalar geri dönüşümden elde edilen ham maddeleri kullanırken imtina ederler ve bunları PR çalışmalarına dahil etmezlerdi. Bugün baktığımızda global ve uluslararası pazarlarda ürünlerini satan üretici firmalar artık birçok geri dönüşümden elde edilen ham maddeleri kullandıklarını ve tanıtımını yaptıklarını görüyoruz.
Geri dönüşüm çalışmalarının tamamı dünyada azalan enerji, ham madde ve doğal kaynaklar için kritik derecede önem arz etmektedir. Biz de Geri Dönüşümcüler ve Geri Kazanımcılar Derneği (GEKADER) olarak Türkiye’de geri dönüşüm bilincini artırmak, sektörün ihtiyaçlarını ve gelişmelerini yetkili makamlara artırmak üzere çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
Bugün Türkiye elde ettiği teknoloji ve sayıları hızla artan AR-GE tesisleriyle dünyanın sayılı ülkeleri arasında yer alıyor. Her geçen birbiri ardına açılan geri dönüşüm tesisleri rekabetçi pazarın tetiklerken, açılan tesisler artık yüzde 99 saflığa ulaşmış durumdalar.
Ülkemizde demir, çelik, bakır, kurşun, kağıt, plastik, kauçuk, cam, elektronik atıklar gibi maddelerin geri dönüşümü yapılıyor. Bunların yanı sıra atık orman ürünleri, mobilya gibi artık kullanılmaz hale gelen tahta ise buharlı makinelerde üretim yapmak üzere enerjiye dönüştürülüyor.
Dolayısıyla çöp diye attığımız her ürün aslında evlerimizde kullandığımız enerjiye dönüşme potansiyeline sahip. Örneğin çöp diye attığımız bir plastiğin gömleğe dönüştüğü konusunda daha bilinçli hale gelirsek evlerde ve yerinde ayrıştırmaya daha önem verileceğini düşünüyoruz. Otomotiv sektörü, beyaz eşya, ambalaj, tarım, elektrik-elektronik, inşaat başta olmak üzere onlarca sektörde plastik madde kullanılmaktadır. Türkiye’nin gelişen imalat ve sanayi gücünün gizli kahramanları arasında geri dönüşüm fabrikalarındaki kusursuza yakın ham madde üretimi vardır. Türkiye’de geri dönüşüm işletmeleri, atıkları geri dönüştürerek Türkiye ekonomisine katma değer sağlıyor. 2020’de atık bertaraf ve geri kazanım tesislerinde 127 milyon ton atık işlendi. 78,3 milyon tonu bertaraf edildi, 49,1 milyon tonu geri dönüştürüldü. Bu rakam da bize yaklaşık olarak 6 milyar dolarlık ülke ekonomisine katkı sunduğumuzu gösteriyor. Bu atıkların geri dönüşüm olarak yüzde kaçı kullanılıyor neler üretiliyor?
Geri dönüşümden neler üretiliyor?
Geri dönüşümde gelinen teknoloji ile birlikte artık deyim yerindeyse iğneden ipliğe birçok sektöre ham madde tedarik eder konuma geldi. Plastik şişelerden meyve kasasına, cep telefonu kılıfından televizyonlarda kullanılan plastiklere, otomobil tamponuna kadar birçok sektöre ham madde üretimi söz konusu.
Cari açığa en çok etki eden geri dönüşüm ürünleri hangileridir?
Otomotiv, beyaz eşya, ambalaj, tarım, elektrik-elektronik, inşaat başta olmak üzere onlarca sektörde plastik madde kullanılıyor. Sadece bir otomobil üretiminde kullanılan plastik 200 kilogramı buluyor. Plastik geri dönüşüm sektörü cari açık dostudur. Katma değeri otomotiv gibi yüksek olan sektörlerin ürettiği ürünlerin hepsini bu sınıfa koyabiliriz. Örneğin yüksek fiyatlı bir telefondan, konuta birçok sektörü sıralayabiliriz.
Plastik geri dönüşüm sektörü 2030 yılı itibarıyla plastik hammadde cari açığının yaklaşık yüzde 36 oranında azaltma potansiyeli sunmaktadır.
2050 yılında güncel fiyatlarla plastik geri dönüşüm sektörünün küresel pazar büyüklüğü ise 900 milyar dolar. Türkiye mevcut büyümesini sürdürürse 2050’de ise 73 milyar dolarlık bir sektöre kavuşmuş olacak.
Dünya ekonomi otoriterleri tarafından gelişmekte olan en önemli ülkeler arasında gösterilen Türkiye, geride bıraktığı her yıl bir önceki yıla göre hızla gelişimini ve büyümesini sürdürüyor. Elektronikten seramiğe, tekstilden beyaz eşyaya kadar birçok sektör global pazarda ülkemizi temsil edişini gururla izliyoruz.
Çin’in ekonomisi normal döneme girdiğinde sizi ne kadar etkiler? Örneğin sizin öngörünüz nedir? Türkiye’yi bu normalleşme etkiler mi? 73 milyar dolarlık bir tahmin gerçekleşir mi?
Dünya’daki ülkelerin siyasi duruşlarına baktığımızda ciddi belirsizlikler olduğunu görüyoruz. Süper güç olarak gördüğümüz ülkelerin dünya sıralamasındaki yerleri son 5 yılda gözle görülür bir şekilde değişmiştir. Pandemiden önce Çin ile Amerika arasında yaşanan soğuk savaş pandemi ile birlikte daha da şiddetlenmiştir. Bu durum da aslında gelişmekte olan ülkelerin önünü açmıştır. Çin’deki talep hem pandemi hem de siyasi konjonktürle birlikte Doğu Avrupa blokundaki ülkelere ve stratejik coğrafi konumu ve bu sektöre yapılan yatırımlar ışında Türkiye’ye yönelmiştir. Rusya – Ukrayna arasında yaşanan savaş süreci de Doğu Avrupa bloğu ülkelerine “enerji” krizi olarak sirayet etmiştir. Enerji maliyetlerindeki artış Türkiye’nin önünü açmış durumda. Bugünden yarına enerji krizinin çözümleneceğini zannetmiyoruz. Dolayısıyla Türkiye’nin arkasına aldığı bu rüzgarın etkileri uzunca bir süre daha devam edecektir.
Çin, geri dönüşümdeki eski potansiyelinden çok uzak bir konumdadır. Yeni dünya düzeninde artık sadece Çin değil, Türkiye de hemen artık üretim tesisleriyle ön plana çıkmaktadır.
Dolayısıyla 73 milyar dolarlık hedefe halen güncelliğini koruduğunu düşünüyoruz. Bu rakama ulaşamasak bile 2050 yılında bu rakama çok yakın bir seviye ile giriş yapacağımızı ön görmekteyiz.
Sokak toplayıcılarıyla ilgili uygulama ne kadar hayata geçti?
Plastik, kağıt ve metal gibi değerlendirilebilir atıkların toplanmasına çekidüzen getiren ve bir işletmeye bağlı olmaksızın atık toplayıcılığı yapanlarla ilgili bir dizi tedbir ve kararları içeren “Atık Toplayıcıları” konulu bakanlık genelgesi yayımlandı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum imzalı genelgede, mülki idare amirlerinin uygulamaya yönelik gerekli koordinasyonu sağlamaları, belediyelerin ise saha uygulamaları ile tertip ve tedbirleri mevzuata uygun yürütmeleri talep edildi.
Belediyeler, atık toplayıcılarının Bağımsız Sıfır Atık Toplayıcısı Kartı taşımalarını, belirleyecekleri standartlardaki eldiven, iş kıyafetleri ve atık toplama araçlarıyla çalışmalarını, yine belirledikleri saat aralıklarında ve mevcut sıfır atık sistemine zarar vermeyecek şekilde çalışmalarını sağlayacak. Uygulama şu an için sınırlı sayıdaki belediyelerce hayata geçti. Bu kardeşlerimiz bizim sektörün adeta birer Mehmetçiği gibi çalışmaktadırlar.Zira geri dönüşüm sektörü için kritik derecede öneme sahiptir. Bugün makul seviyelerde para kazansalar da çok zor şartlar altında çalıştıklarını hepimiz biliyoruz. Bu uygulamayı hayata geçiren belediyeler ile ilgili henüz bir veri elimizde mevcut değil. Ancak Bir an önce atık toplayıcıların bu uygulama kapsamına dahil olmaları gerekmektedir.
Lisanslı tesis sayıları artıyor? Bu sayı 2022 yılı sonu itibari ile ne olur
Geri dönüşüm sektörü yerli yabancı birçok yatırımcıya ev sahibi yapar bir durumdadır. TÜİK’i rakamlarına göre 2018 yılında sayısı 2223 olan lisanslı tesis sayısı 2020 yılında 2752 olarak ölçümlenmiştir. TÜİK geri dönüşümle ilgili verilerini 2 yılda 1 olacak şekilde paylaşmaktadır. Geçmiş dönemdeki ivmeye bakarak yorumlamak gerekirse, 2022 yılı sonunda ise 2900 civarında olduğunu düşünmekteyiz.
Üye sayınız ne kadar?
40 ayrı firmamız bulunuyor derneğimize üye olan her biri lisanslı ve bu işe gönül vermiş kendi alanında çok güçlü firmalardır.
